Nhà đầu tư “tự tay đốt” 37.000 tỷ đồng mỗi năm vì vay margin trên thị trường chứng khoán Việt Nam – Bạn có tin nổi không?
Con số này tương đương gần 1,5 tỷ USD/năm – một mức chi phí tài chính khổng lồ đang âm thầm “ăn mòn” tài sản của nhà đầu tư, bất kể thị trường tăng hay giảm.
Hãy tưởng tượng gần 37.000 tỷ đồng mỗi năm – tương đương hơn 100 tỷ đồng mỗi ngày đang âm thầm bốc hơi chỉ vì… thói quen vay margin đầu tư chứng khoán. Đây không phải là con số suy đoán cảm tính.
Dữ liệu quý 1/2025 cho thấy tổng dư nợ margin trên thị trường chứng khoán Việt Nam ước tính đã đạt mức 273.000 tỷ đồng, với lãi suất margin trung bình 13,5%/năm.
Một phép tính đơn giản: 273.000 tỷ x 13,5% = 36.855 tỷ đồng/năm (tiền lãi margin)
Số tiền lãi mỗi ngày: 36.855 : 365 = 100 tỷ đồng/ngày
Vậy số tiền ấy đã đi đâu? Nó không mất đi – nó chuyển từ túi nhà đầu tư sang túi các công ty chứng khoán, bất kể thị trường tăng hay giảm.
Vì sao nhà đầu tư vẫn “tự nguyện” mất tiền?
Các nghiên cứu trong tâm lý học chỉ ra một sự thật đau lòng: con người thường ra quyết định tài chính không dựa trên lý trí, mà dựa trên cảm xúc và ảo tưởng kiểm soát.
1. Ảo tưởng chiến thắng (Illusion of control):
Nhà đầu tư tin rằng mình “bắt đúng sóng”, “lướt đúng nhịp”, nên margin là đòn bẩy giúp tối đa hóa lợi nhuận. Nhưng thực tế, họ đang chơi một trò chơi xác suất thấp với chi phí rất cao.
2. FOMO (Hội chứng sợ bị bỏ lỡ):
Khi thấy người khác kiếm tiền nhanh nhờ margin, ta dễ bị cuốn vào làn sóng mà quên mất rằng: những người thắng thường ít nói, còn những người thua lại im lặng.
3. Thiên kiến xác nhận (Confirmation bias):
Nhà đầu tư chỉ tìm thông tin ủng hộ quyết định của mình, bỏ qua rủi ro. Tệ hơn, họ tự ám thị rằng mình đúng – cho đến khi… tài khoản “bốc hơi” hạy cháy sạch.
Margin – con dao hai lưỡi sắc lẹm
Vay margin vốn dĩ không xấu. Đó là công cụ để khuếch đại lợi nhuận nếu được sử dụng đúng cách và trong điều kiện thị trường thuận lợi. Nhưng tại Việt Nam, rất nhiều nhà đầu tư sử dụng margin với tư duy “all-in”, không quản trị rủi ro, không giới hạn tỷ lệ vay, và thường xuyên đánh cược vào những nhịp hồi ngắn hạn thay vì đầu tư dài hạn có kỷ luật.
Khi thị trường rung lắc hoặc bước vào giai đoạn điều chỉnh, chính margin là nguyên nhân chính gây ra các đợt bán tháo mang tính dây chuyền (force sell), khiến giá cổ phiếu giảm mạnh hơn thực tế nội tại – tạo ra vòng xoáy mất kiểm soát.
Margin không xấu – nhưng là con dao hai lưỡi.
Chi phí margin: Lợi nhuận chưa thấy, lỗ đã đến
Ở mức lãi suất 13,5%/năm, nhà đầu tư cần tạo ra lợi nhuận ít nhất ~15-17%/năm chỉ để hòa vốn sau thuế, phí, và chi phí cơ hội. Trong khi đó, số lượng nhà đầu tư có thể vượt mức lợi nhuận này một cách bền vững là rất thấp, đặc biệt trong điều kiện thị trường đi ngang hoặc biến động mạnh. Do đó margin không dành cho tất cả.
Margin là một công cụ tài chính – không phải là phao cứu sinh. Để tồn tại và thành công trên thị trường, nhà đầu tư cần nhìn nhận rõ rủi ro và chi phí của đòn bẩy tài chính. Chấp nhận mức lãi hợp lý – bền vững, còn hơn “cháy tài khoản” vì ảo tưởng nhân đôi tài sản ngắn hạn.
Bài học đắt giá: Thị trường có thể tăng hoặc giảm, nhưng lãi suất margin luôn thắng!
Trong khi bạn “hy vọng” cổ phiếu tăng 15%/năm (bạn có thể chê con số 15% này thấp nhưng bạn nên biết rằng nó gấp hơn 3 lần lãi suất ngân hàng, lãi suất kỳ hạn 12 tháng Vietcombank hiện tại chỉ 4,6%/năm) thì lãi margin đã ăn mòn trước 13,5%, không cần biết bạn lãi hay lỗ. Cổ phiếu giảm 10%? Bạn mất gần 25% sau khi cộng cả chi phí vay.
Nhà đầu tư đủ thông minh và tỉnh táo sẽ không hỏi: “Margin giúp tôi kiếm được bao nhiêu?” Mà họ sẽ hỏi: “Tôi có đủ kỷ luật để không mất tất cả vì margin không?”
37.000 tỷ đồng mỗi năm là cái giá để thị trường dạy cho các nhà đầu tư học lại một bài học cũ, một bài học máu xương cho cả một thế hệ nhà đầu tư cả mới lẫn cũ. Câu hỏi là: bạn có muốn là một phần trong con số đó không?
Toàn thị trường có 10 công ty chứng khoán ghi nhận dư nợ cho vay trên 10.000 tỷ đồng, nhiều hơn 2 cái tên so với thời điểm cuối năm 2024. Trong đó, 2 công ty chứng khoán có dự nợ trên 1 tỷ USD là TCBS và SSI. Đáng chú ý, TCBS là công ty chứng khoán đầu tiên trong lịch sử có dư nợ cho vay vượt mức 30.000 tỷ đồng.
